تشکیل شرکت‌های تعاونی به عنوان یک شکل نوین از سازماندهی اقتصادی، نه تنها به ایجاد فرصت‌های کسب و کار برای افراد عضو، بلکه به تحقق اهداف اجتماعی و اقتصادی نیز کمک می‌کند. یکی از مسائل حیاتی در مدیریت این شرکت‌ها، نحوه تقسیم سود خالص به میان اعضاست. این مسئله از اهمیت چندگانه‌ای برخوردار است؛ از جمله تشویق به مشارکت فعّال اعضا، ایجاد انگیزه برای بهبود عملکرد، و حفظ استقرار و پایداری شرکت‌های تعاونی. در این مقاله از راشا ثبت، به بررسی نحوه تقسیم سود خالص در شرکت‌های تعاونی خواهیم پرداخت. از آنجا که تقسیم سود خالص نه تنها به عنوان یک فرآیند مالی محسوب می‌شود بلکه به عنوان یک مکمل مهم برای مشارکت و تعامل اعضا در مدیریت شرکت تعاونی نیز برجسته است، این محتوا به همه‌ی افرادی که در حوزه تعاونی‌ها فعالیت دارند، اعم از اعضا، مدیران، یا محققان علاقه‌مند، توصیه می‌شود.
شرکت تعاونی چیست؟
شرکت تعاونی به عنوان یک نهاد اقتصادی و اجتماعی با هدف رفع نیازها و بهبود وضع مادی و اجتماعی اعضا تشکیل می‌شود. این نهاد، متمرکز بر مشارکت و تعامل افراد به منظور تحقق اهداف مشترک است. موضوعات مختلفی را در بر می‌گیرد و به تفکیک اهداف می‌تواند به انواع مختلف تعاونی تقسیم شود.
- شرکت تعاونی تولید (محصولات صنعتی و کشاورزی):
در این نوع تعاونی، اعضا جهت تولید محصولات صنعتی یا کشاورزی مشارکت دارند. این شرکت‌ها معمولاً به بهبود روش‌های تولید، بازاریابی و افزایش کیفیت محصولات متمرکز هستند.
- شرکت تعاونی فروش محصولات:
این نوع تعاونی به منظور تسهیل در فروش محصولات تولیدی اعضا تشکیل می‌شود. با ایجاد یک بازار مشترک و توسعه روابط با خرده فروشان یا صنایع دیگر، اعضا می‌توانند از تقسیم بهینه سود خالص بهره‌مند شوند.
- شرکت تعاونی مصرف:
این تعاونی‌ها به منظور تأمین نیازهای مصرفی اعضا تشکیل می‌شوند. از جمله مثال‌ها می‌توان به تعاونی‌های مصرف مواد غذایی یا لوازم خانگی اشاره کرد.
- شرکت تعاونی ساختمان مسکن:
این نوع تعاونی به منظور تأمین مسکن مقرون به صرفه و با کیفیت برای اعضا تشکیل می‌شود.
- شرکت تعاونی بیمه محصولات و حیوانات:
این تعاونی‌ها جهت پوشش ریسک‌های مرتبط با تولید محصولات کشاورزی یا دامداری تشکیل می‌شوند.
- شرکت تعاونی وام و اعتبار:
این تعاونی‌ها به منظور ارائه خدمات مالی و اعتباری به اعضا تشکیل می‌شوند.
- شرکت تعاونی نمایندگی کارخانه‌ها و موسسات تولیدات صنعتی و کشاورزی:
این نوع تعاونی به عنوان نماینده و بازاریابی محصولات کارخانه‌ها و موسسات تولیدی برای بهبود فروش و بازارپژوهی فعالیت می‌کند. تعاونی‌ها ممکن است بر اساس مقررات شرکت‌های سهامی یا بر اساس اساسنامه‌های خاصی که توسط اعضا تصویب شود، تشکیل شوند. از این رو، تنها شکل شکلی ندارند و می‌توانند به گونه‌ای سازماندهی شوند که با ماهیت و اهداف مشخصی که اعضا در نظر دارند، هماهنگ شوند.
روش تقسیم سود خالص شرکت:
سود خالص شرکت‌ها و اتحادیه‌های تعاونی در هر سال مالی به ترتیب زیر تقسیم می‌شود:
- حداقل پنج درصد سود خالص با تصویب مجمع عمومی عادی به عنوان ذخیره قانونی به حساب تعاونی منتقل می‌شود. تا زمانی که این ذخیره قانونی به میزان یک چهارم معدل سرمایه سه سال اخیر شرکت برسد، الزامی است. (تبصره 1 ماده 25 قانون برنامه ششم توسعه)
- با پیشنهاد هیأت مدیره و تصویب مجمع عمومی عادی، حداکثر پنج درصد از سود خالص به عنوان اندوخته احتیاطی به حساب مربوطه منتقل می‌شود. این انتقال اختیاری است. (تبصره 2 ماده 25 قانون برنامه ششم توسعه)
- چهار درصد از سود خالص به عنوان حق تعاون و آموزش به صندوق تعاون واریز می‌شود. این انتقال الزامی است. (تبصره 2 ماده 25 قانون برنامه ششم توسعه)
- با پیشنهاد هیأت مدیره و تصویب مجمع عمومی عادی، درصدی از سود به عنوان پاداش به اعضا، کارکنان، مدیران و بازرسان تخصیص داده می‌شود. این تخصیص اختیاری است. (تبصره 2 ماده 25 قانون برنامه ششم توسعه)
- پس از کسر مبالغ فوق، باقیمانده سود خالص به ترتیبی که در اساسنامه و شرایط قراردادی تعیین شده است، تقسیم می‌شود. (تبصره 2 ماده 25 قانون برنامه ششم توسعه)
- حداکثر سود سالیانه سهام نباید از 6% تجاوز کند.
انتقال سهم هر شریک در شرکت تعاونی:
اعضاء می‌توانند بدون نیاز به تصویب سایر اعضا، سهم خود را به هر یک از اعضاء یا اشخاص جدید واجد شرایط واگذار کنند. بر اساس ماده 12 قانون شرکت‌های تعاونی، توجه داشته باشید که انتقال باید حتماً به یکی از اعضای شرکت انجام شود، اما در حال حاضر این الزام وجود ندارد. (ماده 22 قانون برنامه ششم توسعه). علیرغم اینکه در شرکت‌های سهامی این دو عبارت به یک معنی هستند، اما در شرکت‌های تعاونی، مفهوم آنها با یکدیگر متفاوت است. در شرکت‌های تعاونی:
- ذخیره قانونی الزامی است، اما اندوخته احتیاطی اختیاری است.
- حداقل 5 درصد از سود خالص در هر سال باید به عنوان ذخیره قانونی مورد نظر قرار گیرد. با این حال، اندوخته احتیاطی نباید بیشتر از حداکثر 5 درصد سود خالص باشد.
- ذخیره قانونی تا زمانی مورد نظر است که میزان آن به یک چهارم از میانگین سرمایه آخرین سه سال شرکت برسد.
ذخیره قانونی و اندوخته احتیاطی
در شرکت تعاونی، ذخیره قانونی و اندوخته احتیاطی دو مفهوم مختلف هستند:
ذخیره قانونی
ذخیره قانونی در شرکت تعاونی به میزان حداقل پنج درصد از سود خالص در هر سال مالی اختصاص داده می‌شود. این مبلغ باید با تصویب مجمع عمومی عادی به عنوان ذخیره قانونی منتقل شود. تا زمانی که میزان ذخیره قانونی به یک چهارم از میانگین سرمایه آخرین سه سال شرکت برسد، این الزام قانونی است. به عبارت دیگر، ذخیره قانونی به منظور تقویت سرمایه شرکت و تأمین منابع مالی برای مواجهه با ریسک‌ها و نیازهای آتی تعیین می‌شود.
اندوخته احتیاطی
اندوخته احتیاطی در شرکت تعاونی به عنوان یک اقدام اختیاری و با تصویب مجمع عمومی عادی اختصاص داده می‌شود. حداکثر پنج درصد از سود خالص می‌تواند به عنوان اندوخته احتیاطی به حساب مربوطه منتقل شود. این انتقال برای ایجاد یک صندوق احتیاطی است که در صورت نیاز، می‌تواند برای رفع مسائل غیرمنتظره، سوانح طبیعی، تغییرات بازار و سایر نیازهای فوری شرکت مورد استفاده قرار گیرد. به طور خلاصه، ذخیره قانونی در شرکت تعاونی الزامی است و به منظور تقویت سرمایه و رفع نیازهای آتی استفاده می‌شود، در حالی که اندوخته احتیاطی اختیاری است و برای ایجاد صندوق احتیاطی جهت رفع مسائل ناگهانی و فوری شرکت استفاده می‌شود.
سخن نهایی
در خاتمه این مقاله، به بررسی چگونگی تقسیم سود خالص در شرکت‌های تعاونی پرداختیم و متوجه شدیم که این فرآیند چقدر اهمیت دارد و چگونه تأثیرات گسترده‌ای بر روی روند عملکرد و پایداری این انجمن‌ها می‌گذارد. تقسیم سود در یک شرکت تعاونی نه تنها به عنوان یک فعل مالی محاسبه می‌شود، بلکه به عنوان یک ابزار قدرتمند در جهت تشویق به مشارکت فعّال اعضا، افزایش تعهد، و بهبود عملکرد مدیریت شرکت تعاونی عمل می‌کند. در این مسیر، شفافیت و عدالت در تقسیم سود خالص نقش کلیدی ایفا می‌کنند. تصمیمات شفاف و عادلانه در این زمینه نه تنها اعضا را به همکاری فرا می‌خوانند، بلکه اعتماد را بهینه می‌سازند و ارتقاء ارتباطات داخلی شرکت را ترویج می‌دهند. همچنین، مفاهیمی چون ارزش افزوده تعاونی و توزیع عادلانه سود، به عنوان راهکارهایی مؤثر در بهبود فرایند تقسیم سود مطرح شدند. این اصول نه تنها به تعاونی‌ها کمک می‌کنند تا از دیگر نهادها تفاوت یابند، بلکه به ساختار تعاونی‌ها اعتبار و قدرت افزوده می‌کنند. در نتیجه، می‌توان نتیجه گرفت که تقسیم سود خالص در یک شرکت تعاونی نه تنها به جنبه‌های مالی امر محدود نمی‌شود، بلکه ابزاری است که به‌طور فراگیر بر توسعه و پیشرفت اقتصادی و اجتماعی اعضا و به‌طور کلی بر پیشرفت جامعه تأثیر می‌گذارد. این سفر از تقسیم سود به عنوان یک فرآیند تجاری تا یک عامل مؤثر در ارتقاء همبستگی و سطح زندگی اجتماعی، اراده و تعهد شرکت‌های تعاونی را نشان می‌دهد.
بدون دیدگاه