اختراعات نقش بسیار مهمی در توسعه علم و صنعت دارند و می‌توانند به بهبود کیفیت زندگی انسان‌ها و پیشرفت تکنولوژی به تمام جوامع کمک کنند. در هر سال، تعداد زیادی از افراد ممکن است افکار و ایده‌های نوآورانه بسیاری داشته باشند و وسایل جدیدی اختراع کنند؛ ثبت اختراع راهی قانونی است که به این افراد کمک می کند تا اختراع و محصول جدید آنها دارای هویت حقوقی شود. البته باید به این نکته توجه کرد که ثبت اختراع دارای مراحل و قوانینی است که اگر رعایت نشوند ممکن است نتیجه چندین سال تلاش یک فرد برای خلق یک اختراع و حتی مزایای مادی و معنوی حاصل از آن به دلیل سودجویی افراد فرصت‌طلب، به هدر برود. در ادامه راشا ثبت به بررسی این مراحل و قوانین ثبت اختراع در ایران می پردازد.
ثبت اختراع چیست؟
ثبت اختراع، در واقع مراحل قانونی است که افراد دارای ایده و اختراعات، ملزم به طی کردن آن هستند. این فرآیند به افراد این امکان را می‌دهد تا محصولات خود را به عنوان کالایی نوآورانه به ثبت برسانند و سپس برای دوره‌ای ۲۰ ساله، از حق انحصاری در استفاده از اختراع خود در محدوده جغرافیایی ثبت شده، بهره‌مند شوند. این فرآیند اساساً یک راهنمای حقوقی است که باعث تضمین حقوق مالکیت صاحبان اختراعات می‌شود و به ایشان بهره‌مندی بهینه از ثمرات ایده‌ها و نوآوری‌های خود در دوران انحصار را می‌بخشد. دلیل اهمیت ثبت اختراع به این دلیل است که در گذشته، به دلیل نگرانی از حفظ منافع مالی مرتبط با اختراعات و ابتکارات شخصی، افراد از افشای اطلاعات مربوط به دستاوردهای خود اجتناب می‌کردند که این ممکن بود سبب کاهش سرعت رشد جوامع گردد. اما با پیشرفت جامعه و نیاز به دسترسی به اطلاعات مرتبط با اختراعات و ابتکارات، دولت‌ها تأکید کردند که از طریق قوانین ثبت اختراع، باید از دستاوردهای فکری صاحبان اختراع حمایت شود. در نتیجه، صاحبان اختراع به راحتی نتایج و جزئیات اختراعات خود را منتشر کردند که این مسئله منجر به افزایش سرعت رشد جوامع شد. از این رو می‌توان ادعا کرد که اصلی‌ترین دلیل لزوم ثبت اختراع، حمایت از صاحبان اختراع توسط دولت و اطمینان‌بخشی به آنها برای حفظ دستاوردهایشان است. با این تضمینات، صاحبان اختراع با آسایش خاطر نتایج اختراعات خود را منتشر کرده و این امر به رشد جوامع انسانی کمک می‌کند و به آن سرعت می‌بخشد که یکی از اهداف اصلی دولت‌ها است.
قوانین ثبت اختراع
مطابق ماده 2 قانون ثبت اختراعات و طرح‌های صنعتی اختراعی قابل ثبت است که شامل ابتکار جدید و قابل استفاده در صنعت باشد. ابتکار جدید به معنای آن است که در حوزه صنعتی قبلی وجود نداشته باشد و برای افراد ماهر در همان حوزه به صورت آشکار و قابل تشخیص نباشد. از نظر صنعتی، اختراعی کاربردی در نظر گرفته می‌شود که در یک حوزه صنعتی قابل ساخت یا استفاده باشد. در اینجا، صنعت به معنای گسترده‌تری به کار رفته است و شامل صنایع دستی، کشاورزی، ماهیگیری و خدمات نیز می‌شود. از دیگر قوانین ثبت اختراع می توان به نکات زیر اشاره کرد.
1- اختراع باید کاملا جدید باشد، به طوری که پیش از آن، در صنعت چه در عرصه داخلی چه در عرصه بین المللی وجود نداشته باشد. از همین رو، از قبل، باید، اقدام به استعلام اختراع نمود.
2- در اختراع مربوطه باید حتما نوآوری و یک حرکت ابتکاری انجام شده باشد و محصول مربوطه حالت مشابه به دیگر محصولات موجود در بازارها را نداشته باشد.
3- اختراع محصول جدید باید کارکرد خاصی داشته باشد و دارای منفعت باشد. به بیانی بهتر، تولید محصولی که از آن انتظار سودآوری نمی‌توان داشت و در صنعت هیچ کاربردی ندارد را نمی توان به عنوان اختراع به ثبت رساند و از آن استفاده خاصی کرد.
شرایط ثبت اختراع در ایران
علاوه بر شرایطی که در بخش قبل گفته شد ثبت اختراع در ایران شرط دیگری هم دارد و آن تسلیم اظهارنامه ثبت به اداره مالکیت صنعتی به همراه سایر مدارک لازم می باشد. بنا بر ماده 6 قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علائم تجاری، اطلاعات مربوط به ثبت اختراع باید به اداره مالکیت صنعتی ارائه شود. این اطلاعات باید شامل موضوعی باشد که برای آن حمایت درخواست می‌شود و باید به زبان فارسی تنظیم شده باشد. اطلاعات باید دارای تاریخ و امضا باشند و باید شامل خواسته، توصیف ادعا، خلاصه‌ای از توصیف اختراع و در صورت لزوم نقشه‌های مربوطه نیز باشند. لازم به ذکر است که همه افرادی که می‌خواهند اختراعات خود را ثبت کنند، می‌توانند از طریق مراجعه به سایت مرکز مالکیت معنوی، از بخش خدمات الکترونیکی برای این کار اقدام کنند.
مدارک مورد نیاز برای ثبت اختراع
- اظهارنامه اختراع
- توصیف اختراع
- ادعا یا ادعاهای اختراع
- خلاصه‌ای از توصیف اختراع
- نقشه یا نقشه‌ها، در صورت لزوم
- مدارک مثبت هویت متقاضی و مخترع
- درخواست کتبی مبنی بر عدم ذکر اسم مخترع، چنانچه مخترع نخواهد اسم وی ذکر شود
- مدارک مربوط به حق تقدم که باید هم زمان با تسلیم اظهارنامه یا حداکثر ظرف 15 روز از آن تاریخ تسلیم شود
- مدارک نمایندگی، در صورتی که تقاضا توسط نماینده قانونی به عمل آید
- رسید مربوط به پرداخت هزینه های قانونی
چه مواردی شامل حمایت از اختراع نمی شود
موارد زیر از حیطه حمایت از اختراع خارج هستند.
- كشفيات، نظريه‌هاي علمي، روشهاي رياضي و آثار هنري
- طرحها و قواعد يا روشهاي انجام كار تجاري و ساير فعاليتهاي ذهني و اجتماعي
- روشهاي تشخيص و معالجه بيماريهاي انسان يا حيوان
- آنچه در گذشته در فنون و صنايع پيشبيني شده باشد
- منابع ژنتيك و اجزاء ژنتيك تشكيل‌دهنده آنها و همچنين فرآيندهاي بيولوژيك توليد آنها
سخن پایانی
با بررسی قوانین ثبت اختراع، ما شاهد اهمیت حمایت از نوآوری و ابتکار در جامعه امروزی بودیم. قوانین ثبت اختراعات نه تنها به افراد اجازه می‌دهند از اختراعات خود بهره‌برداری کنند، بلکه از طریق ایجاد حقوق مالکیت معنوی، آنها را تشویق به ارتقاء فناوری و توسعه صنایع می‌کنند. این قوانین، فرصتی را برای ایجاد تعادل مناسب بین حقوق مالکیت شخصی و منافع عمومی فراهم می‌کنند. با توجه به اهمیت حفظ حقوق مالکیت معنوی، تشویق به نوآوری و توسعه فناوری، و ارتقاء جامعه مبتنی بر دانش، لازم است که تمامی افراد و شرکت‌ها از این قوانین آگاهی کامل داشته باشند و از امکانات و خدمات موجود برای ثبت و حفاظت از اختراعات خود بهره‌برداری کنند.
بدون دیدگاه